علت خستگی شدید و خواب آلودگی در کودکان چیست؟ چطور باید آن را درمان کرد؟

ممکن است متوجه شده باشید کودک شما که همیشه پرانرژی و بازیگوش بوده است اخیراً زود خسته می‌شود، زود می‌خوابد و حوصله بازی ندارد. این حالت باعث تعجب هر پدر و مادری می‌شود. حدود ۲۵درصد از کودکان و نوجوانان خواب مناسبی ندارند. علت خستگی شدید و خواب آلودگی زیاد در کودکان یک عامل واحد نیست.

این علل می‌توانند از کمبود خواب تا کم خونی و مشکلات هورمونی متغیر باشند. در ادامه مطلب به توضیح تمام این موارد و راه‌های درمان هر یک می‌پردازیم.

خستگی در سنین مختلف چگونه بروز می‌کند؟

الگوی بروز علت خستگی شدید در کودکان با رشد آن‌ها تغییر می‌کند. نوزادان بیشتر علائم بی‌قراری، کاهش مکیدن و خواب آلودگی غیرمعمول دارند؛ در حالی که نوجوانان اغلب صبح‌ها به سختی از خواب بیدار می‌شوند، شب‌ها دیر می‌خوابند و در طول روز مدام چرت می‌زنند.

در جدول زیر علائم رایج هر یک از گروه‌های سنی را به همراه علل و اقدام تشخیصی درمانی اصلی آورده ایم:

رده سنی	تظاهرات غالب	علل شایع‌تر	اقدام اولیه پیشنهادی
نوزاد (۰–۱۲ ماه)	خواب آلودگی غیرعادی، مکیدن ضعیف و بی‌قراری	عفونت ویروسی خفیف، مشکلات تغذیه و کم‌آبی	پایش دمای بدن، تغذیه مکرر و مشاوره پزشک در صورت تداوم
نوپا (۱–۳ سال)	چرت‌های غیر معمول طولانی و بی‌میلی به بازی	کمبود خواب شبانه، کمبود آهن و عفونت‌های تنفسی	رعایت بهداشت خواب، رژیم آهن‌دار و ارزیابی علائم همراه
پیش دبستانی (۴–۶ سال)	کج خلقی و کاهش تحمل فعالیت	علت خواب آلودگی کودک شامل آلرژی‌ها، گلودرد مزمن و آپنه خواب	بررسی خر و پف/توقف تنفس در خواب و مراجعه در صورت شک
دبستان (۷–۱۲ سال)	افت تمرکز، افت تحصیلی و سردرد	کم خونی، اختلالات خواب و مشکلات تیروئید	آزمایش خون در صورت صلاحدید پزشک و مرور عادات خواب
نوجوان (۱۳–۱۸ سال)	دیر خوابیدن، سخت بیدار شدن و چرت عصرگاهی	تأخیر فاز خواب، مصرف کافئین و فشار تحصیلی	برنامه خواب منظم، کمتر نگاه کردن به صفحه نمایش و مدیریت استرس

بیشتر بخوانید: علت پایین نیامدن بیضه در کودکان

8 علت خستگی و خواب آلودگی زیاد در کودکان

در این قسمت هر یک از علل خستگی کودکان را توضیح می‌دهیم:

• دیر خوابیدن

یکی از شایع‌ترین دلایل خستگی مداوم کودکان دیر خوابیدن است. کودکان زیر ۱۲ سال به ۹ تا ۱۲ ساعت خواب شبانه نیاز دارند؛ در حالی‌که نوجوانان نیازمند ۸ تا ۱۰ ساعت خواب هستند. چند راهکار برای کمک به خواب بهتر کودک وجود دارد:

• اتاق خواب کودک را خنک و آرام نگه دارید تا راحت‌تر به خواب برود
• از مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار مانند نوشابه، انرژی‌زاها یا چای در عصر و شب جلوگیری کنید
• یک برنامه خواب منظم تعیین کنید و به آن پایبند باشید. زمان مشخصی برای خاموش کردن چراغ‌ها، تلفن و صحفه نمایش گوشی و کامپیوتر در نظر بگیرید

• بی‌خوابی (Insomnia)

برخی کودکان خواب سبکی دارند یا سخت به خواب می‌روند. می‌توانید با یک حمام گرم یا خواندن کتاب قبل از خواب به آرامش کودک کمک کنید. روش bedtime fading هم می‌تواند مؤثر باشد.

در این روش از کودک می‌خواهید حدود ۱۵ دقیقه قبل از زمانی که معمولاً می‌خوابد به رختخواب برود و به تدریج ساعت خواب او را عقب بیاورید. به این ترتیب بدن کودک به خوابیدن در زمان مناسب عادت می‌کند.

بیشتر بخوانید: دلیل ختنه پسران چیست؟

• آپنه خواب

خستگی مداوم می‌تواند علامتی از آپنه انسدادی خواب در کودکان و نوجوانان باشد. در این بیماری راه‌های هوایی در خواب بسته می‌شوند و فرد برای مدتی کوتاه در خواب نفس نمی‌کشد. کودکان چاق یا دارای لوزه بزرگ، مشکلات فک یا دهان و یا زبان بزرگ بیشتر در معرض این مشکل هستند.

این کودکان ممکن است بارها در طول شب از خواب بیدار شوند، صبح‌ها به سختی برخیزند یا در مدرسه تمرکز کافی نداشته باشند. نشانه‌های دیگر آپنه خواب در کودکان عبارتند از:

• خروپف
• خوابگردی
• شب ادراری
• کابوس‌های مکرر
• بی‌قراری در خواب
• تنگی نفس یا سنگینی آن

در صورت وجود چنین علائمی حتماً به متخصص کودکان مراجعه کنید.

جهت رزرو نوبت نزد دکتر بهار اشجعی با شماره ۴۴۸۴۱۸۶۲ – ۰۲۱ تماس بگیرید.

• داروها

برخی داروها می‌توانند اختلال خواب بدهند. داروهای ضدحساسیت مانند دیفن هیدرامین موجب خواب آلودگی می‌شوند، اما برخی آنتی هیستامین‌های جدیدتر این عارضه را ندارند.

• ویروس اپشتین بار (EBV)

عفونت ویروس اپشتین بار که باعث مونونوکلئوز می‌شود می‌تواند خستگی شدید ایجاد کند. علائم دیگر این بیماری شامل گلودرد با لکه‌های سفید، تب، تورم غدد لنفاوی و دردهای عضلانی است. راه درمان مونونوکلئوز استراحت کافی، مصرف مایعات، استامینوفن و پرهیز از فعالیت‌های ورزشی تا یک ماه تحت نظر پزشک می‌باشد.

• آسم و بیماری‌های مزمن

کودکان مبتلا به برخی بیماری‌های مزمن درمان نشده ممکن است خستگی شدید داشته باشند، مانند:

• آسم
• کم خونی
• کم کاری تیروئید
• بیماری‌های کلیوی
• التهاب مفاصل یا آرتریت جوانان

برای مثال آسم باعث تنگی نفس و خستگی سریع حین فعالیت می‌شود.

• مشکلات سلامت روان

بیماری‌هایی مثل افسردگی و اضطراب نیز در کودکان و نوجوانان خستگی شدید، بی‌علاقگی و مشکلات تمرکز ایجاد می‌کنند. برخی کودکان افسرده همیشه می‌خواهند بخوابند و برخی گاهی اوقات پرانرژی و اوقات دیگر بی‌انرژی هستند. در این موارد حتماً به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید.

• بیماری قلبی یا سرطان

به ندرت خستگی شدید کودکان ممکن است ناشی از بیماری‌های جدی‌تری مانند نارسایی قلبی، کاردیومیوپاتی، بیماری‌های مادرزادی قلب یا تنگی دریچه آئورت باشد. همچنین در موارد بسیار نادر سرطان‌هایی مانند لوسمی، لنفوم یا یووینگ سارکوم دلیل آن هستند.

علت اصلی خواب آلودگی ناگهانی در کودکان چیست؟

وقتی کودک ناگهان خواب آلود می‌شود در موارد نادر نارکولپسی هم مطرح می‌شود. نارکولپسی (Narcolepsy) یک اختلال مزمن خواب است که خواب آلودگی شدید روزانه ایجاد می‌کند. کودک مبتلا نمی‌تواند بیدار بماند و ممکن است ناگهانی به خواب برود. این بیماری معمولاً در نوجوانی شروع می‌شود و به علت کاهش ماده‌ای شیمیایی در مغز به نام هیپوکرتین می‌باشد. علائم آن عبارتند از:

• از دست دادن ناگهانی کنترل عضلات یا کاتاپلکسی (Cataplexy)
• فلج خواب هنگام بیدار شدن یا خواب رفتن
• توهمات ترسناک

کودکان مبتلا ممکن است در کلاس به خواب بروند، تمرکز کافی نداشته باشند یا مطالب را یاد نگیرند. پزشک می‌تواند با دارو، مشاوره و اصلاح عادات خواب این بیماری را درمان کند.

بیشتر بخوانید: علائم فتق ناف در دختران و پسران

چه زمانی فوراً باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت وجود علائم زیر همراه با خستگی شدید و خواب آلودگی در کودکان سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• غش کردن
• تشنگی و ادرار زیاد
• تب بالا یا تداوم تب بیش از سه روز
• درد قفسه سینه و تنگی نفس فعالیتی
• خر و پف شدید همراه با مکث تنفسی و تعریق شبانه
• کاهش وزن بی‌دلیل، رنگ پریدگی شدید یا تپش قلب غیرعادی
• سردرد صبحگاهی، استفراغ تکرارشونده یا خواب آلودگی که نتوان کودک را بیدار کرد

علاوه بر این اگر خستگی غیرعادی کودک بیش از یک یا دو هفته طول کشید نیاز به بررسی توسط پزشک دارد.

به استناد انتشارات سلامت دانشکده پزشکی هاروارد:

«وقتی بچه‌ها بیمار می‌شوند معمولاً احساس خستگی می‌کنند و برای بهبود به استراحت بیشتری نیاز دارند. اما اگر کودکی مدام از خستگی شکایت کند و این خستگی مانع فعالیت‌ها و کارهایی شود که معمولاً از آن‌ها لذت می‌برد می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک مشکل باشد.»

منبع: .health.harvard.edu

دکتر بهار اشجعی، یکی از بهترین پزشکان فوق تخصص کودکان

دکتر بهار اشجعی به‌عنوان فوق‌تخصص اورولوژی کودکان، دامنه‌ی وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات رایج و پیچیده کودکان را تشخیص و درمان می‌کنند. از جمله بیماری‌هایی که توسط ایشان درمان می‌شود می‌توان به عفونت‌های مکرر ادراری، ریفلاکس ادراری، تنگی مجرای ادرار، شب ادراری، بیضه نزول نکرده و خستگی شدید کودکان اشاره کرد. ویژگی‌های ایشان عبارتند از:

• پیگیری و مراقبت‌های منظم بعد از عمل
• ارائه تشخیص و درمان متناسب با شرایط کودک
• استفاده از روش‌های درمانی مدرن و کم تهاجمی
• ارتباط مؤثر با کودکان و ایجاد آرامش برای والدین
• دانش و تجربه گسترده در حوزه فوق تخصصی خود

برای گرفتن نوبت مطب جهت ویزیت، معاینه و درمان توسط دکتر اشجعی با ما تماس بگیرید.

جمع‌بندی تمام علل خستگی و خواب آلودگی کودکان

در یک نگاه می‌توان هفت علت اصلی خستگی کودکان و خواب زیاد آنان را در موارد زیر خلاصه کرد:

• عفونت‌های پایدار و آلرژی‌ها
• مشکلات تیروئید و متابولیک
• عوامل روانشناختی و استرس
• کمبود خواب و بهداشت خواب ضعیف
• کم خونی فقر آهن و کمبودهای تغذیه‌ای
• علل ارولوژیک و کلیوی مؤثر بر کیفیت خواب
• اختلالات خواب (آپنه، تأخیر فاز و پای بی‌قرار)

در صورتی که متوجه علائمی مشکوک شده اید می‌توانید جهت تشخیص دقیق علت خستگی شدید و خواب آلودگی زیاد در کودک خود و درمان آن با ما در مطب دکتر اشجعی تماس بگیرید.