نداشتن زبان کوچک از بدو تولد چگونه اتفاق میفتد و راه درمان آن چیست؟

تصور کنید نوزادی به دنیا می‌آید و در همان نگاه اول،والدین متوجه می‌شوند چیزی که همیشه بخشی از دهان همه انسان‌هاست، در کودکشان وجود ندارد. نداشتن زبان کوچک از بدو تولد اتفاقی نادر است که می‌تواند پرسش‌های زیادی را برای خانواده‌ها ایجاد کند.

والدین ممکن است متوجه مشکلاتی در نحوه صحبت کردن و غذاخوردن کودک شوند. چرا که زبان کوچک در فرآیندهایی مانند بلع، تکلم و حتی محافظت از راه‌های هوایی نقش مهمی دارد. سوال اینجاست که آیا این مشکل خطرناک است و نیاز به درمان دارد؟ در ادامه مطلب به توضیح تمام این مطالب و روش‌های تشخیص و درمان نبود زبان کوچک می‌پردازیم.

نداشتن زبان کوچک چیست و چرا رخ می‌دهد؟

زبان کوچک (Uvula) زائده‌ای کوچک در پشت کام‌ نرم است. نداشتن زبان کوچک (Agenesis/Aplasia of Uvula, Absent Uvula) به معنی غیبت کامل این ساختار از زمان تولد است.

غیبت زبان کوچک می‌تواند مادرزادی باشد یا به صورت اکتسابی پس از جراحی (مثل اوولکتومی)، عفونت یا حتی برخی رسوم فرهنگی رخ دهد. شکل مادرزادی آن بسیار نادر است و در معاینات نوزادان به ندرت دیده می‌شود.

شماره تماس مطب دکتر بهار اشجعی: ۴۴۸۴۱۸۶۲ – ۰۲۱

کار زبان کوچک چیست و آیا نبود آن خطرناک است؟

نقش‌های پیشنهادی زبان کوچک شامل کمک به بستن حلق بینی در هنگام بلع برای جلوگیری از ورود غذا به بینی، تولید گفتار (با کاهش رزونانس بینی)، تحریک رفلکس گگ و احتمالاً روانسازی و رطوبت بخشی حلق است. نبود این ساختار الزاماً به معنای اختلال شدید و خطرناک نیست؛ اما در برخی کودکان می‌تواند منجر به ناهنجاری گفتار یا بازگشت مایع به بینی هنگام بلع شود.

بیشتر بخوانید: تشخیص و درمان چسبندگی زبان در کودکان

علائم همراه با نبود زبان کوچک از بدو تولد

اگرچه نبود زبان کوچک می‌تواند بی علامت باشد نشانه‌های زیر به تشخیص بهتر کمک می‌کند:

• سرفه‌های مکرر حین تغذیه
• خروپف یا علائم راه هوایی فوقانی
• بازگشت شیر و سایر مایعات از بینی هنگام بلع
• صدای تودماغی (Hypernasal speech) و مشکل در تلفظ برخی صداها
• عفونت‌های مکرر گوش میانی در کودکان دارای اختلال عملکرد لوله استاش و شکاف کام پنهان یا آشکار

دیدن هر یک از این علائم در کنار عدم  مشاهده زبان کوچک نیازمند ارزیابی ساختاری و عملکردی کام است.

بهترین زمان تشخیص نداشتن زبان کوچک

در بدو تولد و ویزیت‌های نوزادی معاینه دهان و حلق انجام می‌شود و نبود زبان کوچک قابل مشاهده است. تشخیص زودهنگام فرصتی می‌دهد تا در صورت وجود نارسایی بین کام و حلق یا نارسایی ولوفارنژیال (Velopharyngeal)، شکاف کام یا مشکلات تغذیه و گفتار درمان سریعاً شروع شود.

بیشتر بخوانید: علت چسبندگی انگشت در کودکان چیست؟

نحوه تشخیص نبود زبان کوچک از بدو تولد

تشخیص دقیق نداشتن زبان کوچک با روش‌های زیر امکان پذیر است:

• ارزیابی نحوه صحبت کردن بچه و رزونانس صدای او
• آندوسکوپی بینی و حلق برای ارزیابی عملکرد دریچه کامی حلقی
• تصویربرداری هدفمند مانند سفالومتری یا ویدئوفلوروسکوپی گفتار برای برنامه ریزی درمان
• شرح حال و مشاهده مستقیم کام نرم و بررسی وجود زبان کوچک دوشاخه، شواهد شکاف کام پنهان یا نبود زبان کوچک

علاوه بر این از غربالگری ناهنجاری‌های همراه هم برای کمک به تشخیص استفاده می‌شود.

آیا نبود زبان کوچک با ناهنجاری‌ها و سندرم‌های دیگری هم ارتباط دارد؟

بلی، تحقیقات نشان داده اند که نداشتن زبان کوچک در بعضی موارد با طیفی از ناهنجاری‌ها، از دو‌شاخه بودن زبان کوچک و شکاف کام گرفته تا برخی سندرم‌ها همراه بوده است.

“A uvula absent at birth infrequently can be associated with genetic conditions such as cerebrocostomandibular syndrome, anhidrotic ectodermal dysplasia, Apert syndrome, and hyperimmunoglobulin E syndrome.”

«نداشتن زبان کوچک از بدو تولد به ندرت می‌تواند با برخی شرایط ژنتیکی مانند سندرم سربروکستومندیبولار، دیسپلازی اکتودرمال آنهیدروتیک، سندرم آپرت و سندرم هیپرایمون‌گلوبولین E همراه باشد.»

منبع: onsultant360.com

روش‌های درمان نبود زبان کوچک

درمان نبود زبان کوچک با توجه علائم کودک و عملکرد او در گفتار و بلع انجام می‌شود، نه صرفاً ظاهر آناتومیک. اگر نداشتن زبان کوچک بدون علامت باشد پیگیری کفایت می‌کند. در صورت وجود مشکلات مربوطه از راه‌های زیر برای درمان استفاده می‌شود:

1.      گفتاردرمانی تخصصی

در موارد خفیف تا متوسط گفتاردرمانی هدفمند می‌تواند الگوهای تنفسی را اصلاح و صحبت کودک را واضح کند. شواهدی از بهبود عینی گفتار در برخی بیماران با رویکردهای غیرجراحی گزارش شده است.

2.      جراحی برای اصلاح نارسایی ولوفارنژیال (نه صرفاً ساخت زبان کوچک)

اگر نقص عملکردی دریچه ولوفارنژیال زیاد باشد مداخلات جراحی مانند فلپ حلقی یا اسفنکتر فارنگوپلاستی (و در صورت لزوم ترمیم شکاف کام) مطرح می‌شود. هدف جراحی بهبود بسته شدن حلق و رفع صدای تودماغی است. تصمیم گیری بر اساس بررسی آندوسکوپی بینی، نحوه صحبت کردن بچه و ارزیابی تیمی انجام می‌شود.

3.      اوولوپلاستی در بستر شکاف کام

در ترمیم شکاف کام تکنیک‌های اصلاحی مانند Modified Uvuloplasty برای اصلاح شکل ظاهری uvula و بهتر کردن عملکرد کام نرم به کار می‌روند. این روش در اصل جزئی از جراحی شکاف کام است و صرفاً برای ساخت زبان کوچک به کار نمی‌رود.

دریافت نوبت معاینه و مشاوره با دکتر بهار اشجعی

نکات مراقبتی برای والدین از کودکی که زبان کوچک ندارد

علاوه بر راه‌های درمانی که گفته شد انجام مراقبت‌های زیر نیز برای چنین کودکانی نیاز است:

• پیگیری وضعیت رشد و شنوایی: کودکان با مشکلات کامی مستعد اوتیت میانی هستند؛ پایش شنوایی مهم است
• تغذیه ایمن: در زمان شیرخوردن کودک را در وضعیت نیمه نشسته قرار دهید، از بطری یا سرپستانک مناسب سن کمک بگیرید و سرعت جریان را تنظیم کنید
• بررسی وضعیت صحبت کردن و غذا خوردن کودک: اگر صدای کودک بیش از حد تودماغی است یا مایعات از بینی برمی‌گردد با فوق تخصص کودکان و گفتاردرمانگر مشورت کنید

«یکی از دلایل نداشتن زبان کوچک در کودکان فرهنگ نادرستی است که در بعضی جوامع وجود دارد. آن‌ها باور دارند که برداشتن زبان کوچک (Uvula) در نوزادان جلوی سرفه و عفونت گلو را می‌گیرد. در حالی که چنین کاری اثری در جلوگیری از این موارد ندارد و نوزاد را دچار خونریزی و عفونت می‌کند.» 

چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کرد؟

اگر کودک شما زبان کوچک ندارد و تا الان بی علامت بوده است در صورت بروز هر یک از موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• مشکل واضح در بلع یا نشت شدید از بینی هنگام تغذیه
• ضعیف شدن تدریجی گفتار یا تداوم صدای تودماغی پس از شروع گفتار
• عفونت‌های مکرر گوش یا هر نشانه‌ای از شکاف کام پنهان (مانند زبان کوچک دوشاخه)

دکتر بهار اشجعی، یکی از بهترین جراحان کودکان و نوزادان برای درمان نبود زبان کوچک

دکتر بهار اشجعی پزشک متخصص کودکان و نوزادان و همچنین جراح اورولوژی اطفال در تهران هستند. ایشان دوران پزشکی عمومی خود را در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران و تخصص جراحی اطفال را در دانشگاه علوم پزشکی تهران گذرانده‌اند. دکتر اشجعی دارای بورد فوق تخصصی جراحی کودکان و نوزادان می‎باشند.

ایشان تجربه زیادی در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌های کودکان، به‌خصوص در حوزه ارولوژی اطفال دارند و عمل‌های جراحی زیادی برای اصلاح برخی بیماری‌های مادرزادی مانند نبود زبان کوچک انجام داده‌اند.

برای گرفتن وقت جهت معاینه و درمان نبود زبان کوچک در کودک خود با ما در مطب دکتر اشجعی تماس بگیرید.

جمع‌بندی بهترین راه درمان نبود زبان کوچک از بدو تولد

نداشتن زبان کوچک وضعیتی نادر است که در بسیاری از کودکان بدون علامت می‌ماند و نیازی به درمان ندارد. اما دقت به عملکرد کودک در صحبت کردن و غذا خوردن بسیار مهم است. چرا که اگر در طول این مدت علامت دار شود باید به سراغ درمان‌هیی مانند گفتاردرمانی یا جراحی اصلاح دریچه کامی حلقی رفت.

اگر متوجه نداشتن زبان کوچک در کودک خود شده اید می‌توانید برای تشخیص و درمان آن با ما در مطب دکتر بهار اشجعی تماس بگیرید.