عفونت مقعدی در کودکان؛ علت، علائم و روش‌های درمان با آنتیبیوتیک و مراقبت خانگی
عفونت مقعدی در کودکان مشکل شایعی است که بیشتر مادران با آن روبه‌رو می‌شوند و معمولاً با قرمزی، تورم یا ترشح چرک همراه است. اگر به‌موقع درمان نشود، ممکن است به آبسه یا فیستول مقعدی برسد. در این مطلب به‌طور خلاصه علت‌ها، علائم، روش‌های تشخیص، درمان با آنتیبیوتیک و نکات مراقبت خانگی را برای شما مادران توضیح می‌دهیم.
عفونت مقعدی در کودکان چیست و چرا اهمیت دارد؟
عفونت مقعد (Anal infection) معمولاً حالتی است که بافت اطراف مقعد دچار التهاب و درگیری با عوامل میکروبی مانند باکتری‌ها، قارچ یا ویروس شود. این عفونت می‌تواند به‌صورت سطحی (در پوست اطراف مقعد) یا عمیق‌تر (در مجاری مقعدی) باشد.
این عارضه گاهی با علائمی مانند جوش، دانه‌های قرمز، ترشح چرک یا زخم در ناحیه مقعد بروز می‌کند و بیشتر در نوزادان و کودکان نوپا دیده میشود. عواملی مانند پوشک طولانی‌مدت، پوست حساس یا سیستم ایمنی ضعیف‌تر، کودکان را بیش از بزرگسالان در معرض عفونت مقعدی قرار می‌دهد.
علت عفونت مقعدی در کودکان و نوزادان چیست؟
عفونت مقعد زمانی ایجاد میشود که باکتری، قارچ یا ویروس وارد بافت اطراف مقعد شده و باعث التهاب و چرک شود.
دلایل شایع بروز عفونت مقعدی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- تعویض دیرهنگام پوشک یا باقی ماندن رطوبت و مدفوع
- ضعف سیستم ایمنی کودک
- حساسیت پوستی به پوشک یا مواد شوینده
- ترک‌های کوچک یا شقاق مقعد
- استفاده خودسرانه از آنتی‌بیوتیک‌ها که تعادل باکتری‌های پوست را برهم می‌زند
توجه کنید که مصرف آنتیبیوتیک باید تنها با تجویز پزشک باشد تا از مقاومت دارویی و عود بیماری جلوگیری شود.
تفاوت عفونت مقعدی با آبسه مقعدی در کودکان
اگر چه این دو اصطلاح گاهی به‌جای هم استفاده می‌شوند؛ اما تفاوت‌های مشخصی میان آن‌ها وجود دارد. عفونت مقعدی می‌تواند در مراحل اولیه با التهاب و رشد باکتری‌ها در پوست یا اطراف کانال مقعدی همراه باشد و علامت دیگری نشان ندهد. در حالی که آبسه مقعد کودک (Anal abscess) نوع پیشرفته‌تر و شدیدتر عفونت است که در آن چرک در بافت‌های عمقی‌تر تجمع پیدا می‌کند.
آبسه معمولاً با درد شدید، تورم مشخص، قرمزی واضح و در بسیاری موارد تب همراه است و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به فیستول مقعدی در کودک شود. بنابراین تشخیص زودهنگام عفونت مقعدی در کودکان اهمیت بالایی دارد تا جلوی پیشرفت آن به سمت آبسه و فیستول را بگیرد.
جهت رزرو نوبت با مطب دکتر بهار اشجعی در تهران تماس بگیرید.
نشانه‌های عفونت مقعد در کودک
شایع‌ترین علائم و نشانه‌هایی که باید والدین به آن‌ها توجه کنند عبارتند از:
- قرمزی یا التهاب پوست اطراف مقعد
- ترشح سبز رنگ یا ترشح زرد از مقعد کودک
- بو یا بوی نامطبوع ناشی از ترشحات چرکی
- شکایت کودک از درد یا سوزش هنگام دفع مدفوع
- وجود جوش‌های چرکی یا دانه‌های ریز در اطراف مقعد
- بی‌قراری یا گریه کودک هنگام نشستن یا هنگام تمیزکردن ناحیه پوشک
در صورت مشاهده این نشانه‌ها به‌خصوص در نوزادان احتمال عفونت مقعدی یا آبسه مقعد وجود دارد و باید جهت بررسی به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: علائم تنگی مجرای ادرار در کودکان
سایر علائم همراه و شدیدتر عفونت مقعد کودکان
علاوه بر علائم مستقیم ناحیه مقعد گاهی نشانه‌های عمومی‌تری نیز وجود دارد:
- تب خفیف تا متوسط
- خستگی یا خواب‌آلودگی کودک
- تورم در ناحیه کشاله ران یا شکم پایین
- امتناع از غذاخوردن یا تحریک‌پذیری غیرمعمول
این علائم ممکن است نشان‌دهنده گسترش عفونت یا شروع عوارضی مانند آبسه یا عفونت سیستمیک باشند و نیازمند بررسی فوری هستند.
بیشتر بخوانید: علت بزرگ شدن یکی از بیضه ها در کودکان
علت عفونت مقعدی در کودکان چیست؟
دلایل بروز عفونت مقعدی کودکان می‌تواند متنوع باشد؛ اما شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- ضعف سیستم ایمنی کودک
- باقی‌ماندن رطوبت یا مدفوع در ناحیه پوشک
- تعویض پوشک با تأخیر یا به‌صورت غیربهداشتی
- آلرژی پوستی یا حساسیت به پوشک یا مواد شوینده
- استفاده از آنتی بیوتیک هایی که تعادل فلور طبیعی پوست را برهم می‌زنند
- وجود شقاق یا ترک‌های کوچک در پوست مقعد که راه ورود باکتری‌ها را باز می‌کند
«مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ممکن است با ایجاد مقاومت آنتی بیوتیکی و به هم زدن تعادل باکتری‌های پوست باعث ایجاد عفونت مقعدی در کودکان شود. حتی در صورت شک به عفونت مقعد کودک نیز مصرف آنتی بیوتیک را به تجویز پزشک انجام دهید.»
چگونه عفونت مقعدی در کودکان را تشخیص دهیم؟
پزشک متخصص برای تشخیص صحیح این بیماری مراحل زیر را طی می‌کند:
- ارزیابی سابقه پزشکی کودک و پرسش از والدین درباره علائم مشاهده شده
- معاینه فیزیکی ناحیه مقعد و بررسی سایر علائم ظاهری
- انجام آزمایش خون یا سونوگرافی در موارد مشکوک به آبسه
- نمونه‌برداری از ترشحات جهت کشت و تعیین نوع میکروب در صورت نیاز
تشخیص دقیق و به‌موقع نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد و جلوی پیشرفت عفونت را می‌گیرد.
روش‌های اصلی درمان عفونت مقعدی در کودکان
درمان این بیماری بستگی به شدت علائم و نوع عفونت دارد. پزشک ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:
- آنتی‌بیوتیک‌های موضعی
- تخلیه آبسه در صورت ایجاد تجمع چرک
- آنتیبیوتیک خوراکی در موارد متوسط تا شدید
- تجویز حمام آب گرم برای کاهش درد و التهاب
- توصیه به استفاده از پوشک‌های نخی و بدون حساسیت تا زمان بهبودی کامل
در تمام موارد پیگیری درمان‌ها حتی در صورت بهبودی نسبی تا پایان دوره ضروری است.
جهت ارتباط با دکتر بهار اشجعی میتوانید با شماره ۴۴۸۰۶۶۶۸ – ۰۲۱ تماس بگیرید.
بهترین آنتیبیوتیک عفونت مقعدی در کودکان
بهترین آنتی بیوتیک عفونت مقعدی در کودک را تنها باید به تجویز پزشک بر اساس شرایط کودک و منطقه خودتان تهیه کنید؛ چرا که استفاده از هر آنتی بیوتیک دیگری ممکن است اثربخشی نداشته باشد و باعث مقاومت آنتی بیوتیکی شود.
در صورتی که عفونت مقعدی در کودکان خفیف باشد پزشک معمولاً آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا مراقبتی را توصیه می‌کند. اما اگر عفونت گسترده‌تر عمیق‌تر یا همراه با تب و ترشح چرک باشد مصرف آنتیبیوتیک خوراکی لازم است.
نکات مهم در درمان خانگی عفونت مقعدی
درمان اصلی عفونت مقعدی کودکان استفاده از آنتی بیوتیک های تجویزی پزشک است. علاوه بر این رعایت برخی نکات مراقبتی به بهبود سریع‌تر و درمان خانگی عفونت مقعد کمک می‌کند:
- پرهیز از یبوست یا اسهال با تنظیم رژیم غذایی
- جلوگیری از خاراندن یا دستکاری ناحیه مقعدی
- خشک نگه‌داشتن محل با دستمال نرم یا سشوار سرد
- حمام آب گرم با روزی دو بار نشستن کودک در لگن آب گرم برای کاهش التهاب
- استفاده صحیح از داروهای تجویز شده اعم از پماد، آنتیبیوتیک خوراکی یا شیاف
در عدم مشاهده بهبودی در 3-5 روز از شروع درمان نیاز است به پزشک مراجعه کنید. یکی از مهم‌ترین نکات در مراقبت از عفونت مقعدی جلوگیری از یبوست یا اسهال در کودک است که بعضاً رعایت آن فراموش میشود. به این توصیه از پایگاه معتبر پزشکی WebMD دقت کنید:
“Bowel movements may be uncomfortable during the healing process. Your doctor might recommend that you take a laxative, which will soften your stool and make it easier to go to the bathroom.”
«حرکات روده می‌تواند در طول فرایند بهبودی ناراحت‌کننده یا دردناک باشند. پزشک ممکن است توصیه به استفاده از یک ملین استفاده کند تا مدفوع نرم و دفع آسان شود.»
منبع: webmd.com
عوارض عدم درمان عفونت مقعد
اگر عفونت مقعدی کودک درمان نشود باکتری‌ها می‌توانند به بافت‌های عمقی‌تر نفوذ و آبسه مقعدی (Perianal abscess) ایجاد کنند. این وضعیت دردناک‌تر است و بعضاً به جراحی نیاز دارد. از جمله عوارض عدم درمان به‌موقع عبارتند از:
- گسترش عفونت به سایر بافت‌ها
- تبدیل عفونت ساده به آبسه چرکی در کودک
- درد شدید و اختلال در دفع کودک
- ایجاد فیستول مقعدی (ارتباط غیرطبیعی بین پوست و کانال مقعدی)
تشخیص به‌موقع و شروع درمان می‌تواند از این عوارض پیشگیری کند و نیاز به جراحی را از بین ببرد.
روش‌های پیشگیری از عفونت مقعد کودک
پیشگیری از عفونت مقعدی در کودکان معمولاً با رعایت بهداشت فردی و تقویت سیستم ایمنی امکان‌پذیر است:
- استفاده از لباس زیر نخی
- درمان سریع یبوست یا اسهال در کودک
- پرهیز از خاراندن ناحیه با دست‌های آلوده
- تقویت سیستم ایمنی کودک با تغذیه مناسب
- شست‌وشوی مناسب ناحیه مقعدی بعد از اجابت مزاج
- پرهیز از نشستن طولانی‌مدت روی سطوح مرطوب یا سرد
آموزش به کودک برای رعایت بهداشت فردی و نظارت منظم والدین نقش کلیدی در پیشگیری ایفا می‌کند.
دکتر بهار اشجعی، بهترین دکتر فوق تخصص کودکان برای تشخیص و درمان عفونت مقعدی
اگر کودک یا نوزاد شما دچار عفونت مقعد یا دیگر بیماری‌های این ناحیه و مجاری ادراری شده است دکتر بهار اشجعی یکی از بهترین انتخاب‌ها در تهران می‌باشند. ایشان از برترین پزشکان متخصص کودکان و نوزادان در تهران هستند که بورد فوق‌تخصصی جراحی اطفال و نوزادان را دارند.
ایشان فارغ‌التحصیل دوره تخصص جراحی کودکان از دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند و تجربه‌ای بالا در تشخیص و درمان بیماری‌های اطفال دارند.
برای دریافت مشاوره و هماهنگی جهت ویزیت عفونت مقعدی در کودکان با ما در مطب دکتر اشجعی تماس بگیرید.
جمع‌بندی بهترین راه درمان عفونت مقعدی در کودکان
عفونت مقعدی در کودکان معمولاً خفیف و قابل‌درمان است، اما اگر به موقع تشخیص داده و درمان شود. در غیر این صورت می‌تواند به مشکلاتی مثل آبسه و فیستول مقعدی تبدیل شود. مراجعه سریع به پزشک، رعایت بهداشت، مصرف صحیح دارو و مراقبت‌های خانگی ترکیبی مؤثر برای درمان کامل عفونت مقعدی کودک است.
در صورت داشتن هرگونه سوال یا ابهامی میتوانید آن را در انتها همین مطلب (بخش کامنت) مطرح کنید دکتر بهار اشجعی در اولین فرصت پاسخگوی سوالات شما خواهد بود.
