سرطان خون یا لوسمی در کودکان، علائم و درمان سرطان خون در کودکان
لوسمی در کودکان که به عنوان سرطان خون نیز شناخته میشود، اختلالی در عملکرد سیستم ایمنی و غدد لنفاوی بدن است که در کودکان شیوع بسیار بالایی دارد. سرطان خون یا همان لوسمی در کودکان با توجه به میزان شیوع و نادر بودنشان، میتواند در دسته بندی های مختلفی قرار بگیرد.
اگر میخواهید بدانید که “لوسمی در کودکان چیست؟ آیا سرطان خون در کودکان درمان قطعی دارد؟ و یا علائم لوسمی در کودکان چیست؟” به شما پیشنهاد میکنیم تا در ادامه این مطلب همراه ما باشید و بیشتر با این بیماری رایج در کودکان و نوزادان آشنا شوید.
! کاربران گرامی توجه داشته باشید که درمان این بیماری در حوزه تخصصی دکتر بهار اشجعی نمیباشد و این مطلب صرفا به جهت بالا بردن آگاهی شما عزیزان بارگذاری شده است.
لوسمی یا سرطان خون در کودکان چیست؟
لوسمی و یا سرطان خون در کودکان و نوزادان، یک بیماری نسبتاً رایج بوده که از هر ۳ کودک؛ ۱ کودک به این بیماری مبتلاست. لوسمی در اثر بروز اختلال در غدد لنفاوی اتفاق افتاده و اغلب لوسمیهای دوران کودکی، از نوع لوسمی لنفوسیتی حاد یا ALL میباشد.
بطور دقیقت تر میتوانیم بگوییم که این عارضه سرطانی در گلبولهای سفید خون میباشد. در واقع اگر با تضعیف سیستم ایمنی بدن تعداد این گلبولها کاهش پیدا کنند و نتوانند مانند گذشته از بدن محافظت کنند، سرطان خون یا لوسمی اتفاق افتاده است.
به گزارش منبع پزشکی cincinnatichildrens.org درباره لوسمی در کودکان آمده است:
“Leukemia is a cancer of the white blood cells, which are the cells that help fight infection. The disease develops in the bone marrow. The bone marrow is the soft, spongy center of bones and is where blood cells are produced.”
“لوسمی سرطان گلبولهای سفید خون است. این سلولهای با عفونت وارد شده به بدن مبارزه میکنند. این بیماری در مغز استخوان ایجاد شده، جایی که در مرکز استخوان قرار گرفته و بافتی نرم و اسفنجی دارد و همچنین محل تولید سلولهای خونی میباشد.”
معمولاً لوسمی در مغز استخوان به وجود آمده و تولید سلولهای خونی و گلبولهای سفید را به شدت کاهش خواهد داد.
انواع سرطان خون در کودکان
به طور کلی سرطان خون در کودکان به ۳ نوع اصلی طبقه بندی میشود. این طبقه بندی بر اساس سرعت رشد سلولهای سرطانی و همچنین نوع گلبولهای سفیدی که درگیر بیماری شدند، صورت میگیرد.
“لوسمی نوعی سرطان خون است که میتواند به طرزی باورنکردنی بسیاری از اندامهای بدن از جمله غدد لنفاوی، کبد، طحال، مغز، لثه، نخاع و پوست را تحت تاثیر قرار دهد و آسیب شدیدی به آنها وارد کند.”
انواع لوسمی در کودکان به شرح زیر میباشند:
۱- لوسمی لنفوسیتی حاد یا لنفوبلاستیک (Acute Lymphocytic Leukemia):
شایعترین نوع سرطان خون در کودکان و نوجوانان است که به عنوان لوسمی لنفوئیدی یا لوسمی ALL در کودکان نیز شناخته میشود. در این نوع از لوسمی، سلولهای مغز استخوان به شکل عادی و نرمالی به سلولهای لنفوسیتی تبدیل نمیشوند؛ و عملکرد عادی نیز نخواهند داشت.
این بیماری میتواند به همراه علائم زیر در کودکان و نوزادان دیده شود:
- کم خونی
- خونریزی ناگهانی از لثه
- سرفه همراه با خونریزی
- خستگی و ضعف عمومی
- درد و تورم در استخوانها
- تب و عفونت به دلیل کاهش تعداد گلبولهای سفید
لوسمی حاد لنفوسیتی در کودکان در عرض چند روز تا چند هفته اتفاق افتاده و به طرزی ناگهانی دامن گیر فرزندان شما میشود!
۲- لوسمی حاد میلوژنیک (Acute Myelogenous Leukemia):
لوسمی میلوژنیک حاد که با نامهای لوسمی میلوئید، میلوستیتیک یا لوسمی غیر لنفوسیتی شناخته میشود، نوعی سرطان مغز استخوان است که طی آن، تعداد زیادی سلولهای خونی به طرزی غیر عادی در بدن کودک تولید میشود.
سرعت پیشرفت لوسمی میلوژنیک در کودکان بسیار زیاد بوده و میتواند در اثر اختلالات ژنتیکی یا حتی بدون هیچ دلیلی اتفاق بیفتد. این عارضه سالانه ۵۰۰ کودک آمریکایی را گرفتار کرده و میتواند با علائم زیر همراه باشد:
- کم خونی
- خونریزی
- درد شکمی
- تورم غدد لنفاوی
- هماتوم یا کبودی پوست
- درد مفصل و استخوانها
- دشواری در نفس کشیدن
- تب و بروز عفونتهای مکرر
این نوع از لوسمی هم به دلیل حاد بودن، ممکن است در طی چند روز تا چند هفته ظاهر شود و با تشدید علائم و نشانهها؛ وضعیت سلامتی فرزندان شما را به خطر بیندازد.
بیشتر بخوانید: تالاسمی یا کم خونی شدید در کودکان چه علائمی دارد؟
۳- لوسمی مزمن میلوبلاستیک (Chronic Myeloblastic Leukemia):
لوسمی مزمن میلوئید یا میوبلاستیک، که به عنوان لوسمی مزمن میلوژن CML نیز شناخته میشود، نوع مزمن سرطان خون بوده که در مرکز نرم و اسفنجی مغز استخوان بروز پیدا میکند. این بیماری از آن جهت مزمن نام دارد که ممکن است طی ماهها و یا حتی سالها در بدن ایجاد شود و به مرور زمان، نشانههای خود را ظاهر کند.
لوسمی مزمن میلوژن در کودکان نادر بوده و اغلب در بزرگسالان ۶۰ تا ۶۵ ساله، شیوع بیشتری دارد. طبق مقالاتی که از سوی ncbi.nlm.nih.gov منتشر شده است، میتوان سنین شیوع سرطان خون مزمن در کودکان و بزرگسالان را مطابق جدول زیر نمایش داد:
| سن شیوع لوسمی CML | درصد شیوع بیماری |
| کودکان کمتر از ۱۵ سال | ۲ درصد |
| نوجوانان ۱۵ تا ۱۹ ساله | ۹ درصد |
لوسمی مزمن میلوبلاستیک در کودکان میتواند با نشانههای زیر همراه باشد:
- کم خونی
- درد شکمی
- تورم غدد لنفاوی
- درد مفاصل و استخوانها
- خونریزی و کبودی پوست
انواع دیگری از سرطان خون در کودکان وجود دارد که عبارتند از:
- لوسمی ترکیبی (Hybrid Leukemia)
- لوسمی لنفوسیتی مزمن (Chronic Lymphocytic Leukemia)
- لوسمی میلومونوسیتی نوجوانان (Juvenile Myelomonocytic Leukemia)
بیشتر بخوانید: همانژیوم چیست؟ علائم و راه های درمان همانژیوم در کودکان
کودکان در چه سنی به لوسمی مبتلا میشوند؟
سنین شیوع لوسمی با توجه به نوع بیماری، متفاوت است. معمولاً کودکان در سنین ۲ تا ۸ سالگی به لوسمی لنفوسیتی حاد و در سنین کمتر از ۲ سال یا در نوجوانی، به لوسمی حاد ملوژنیک مبتلا میشوند. البته لوسمی حاد ملوژنیک میتواند در هر سنی به وجود بیاید با این تفاوت که شانس مبتلا شدن کودکان در گروه سنی ذکر شده، بسیار بالا میباشد.
علت ابتلا کوداکان به سرطان خون لوسمی
در بسیاری از موارد، جهش تصادفی ژنتیک و همچنین تغییر ناگهانی ژنها و گلبولهای سفید خون میباشد. در واقع اگر که گلبولهای سفید خون به طرزی غیر عادی شروع به تکثیر کنند و رشد زیادی داشته باشند و همچنین رشد آنها از کنترل خارج شود، سرطان خون لوسمی به وجود خواهد آمد.
اگر فرزند شما به یک ویروس عفونی و یا باکتریایی مبتلا شود، سیستم ایمنی بدن او تحت تاثیر قرار گرفته و با ضعیف شدن آن، زمینه بروز سرطان خون لوسمی در کودکان فراهم خواهد شد.
علائم سرطان خون در کودکان
کاهش تعداد گلبولهای سفید و قرمز در خون از جمله علائم رایج لوسمی در کودکان است که از آن به عنوان کم خونی نیز یاد میشود. اما کم شدن تعداد گلبولهای سفید و یا حتی پلاکتهای خون علائم قابل مشاهدهای نیست و والدین نمیتوانند آنها را ببینند.
به همین جهت علائم بیماری لوسمی در کودکان که قابل مشاهده بوده و میتواند والدین را نسبت به این عارضه آگاه کند عبارتند از:
-
کم خونی:
فرزندتان رنگ پریده و خسته به نظر میرسد و برای جبران کمبود اکسیژن در خون، ممکن است سریع و تند نفس بکشد.
-
تورم غدد لنفاوی:
غدد لنفاوی زیر بازوها (زیر بغل)، کشاله ران، قفسه سینه و همچنین گردن در اثر بیماری لوسمی در کودکان دچار تورم خواهد شد.
بیشتر بخوانید: لنفادنیت یا تورم غدد لنفاوی در کودکان
-
سختی در نفس کشیدن:
سلولهای لوسمی تمایل دارند تا در اطراف غده تیموس در پشت جناغ سینه قرار بگیرند. در نتیجه خس خس سینه، سرفه، تنگی نفس و یا نفسهای تند و سریع دردناک ممکن است اتفاق بیفتد.
-
تب و بروز عفونتهای مکرر:
اگر تعداد گلبولهای سفید و مبارز در بدن کودکان کاهش پیدا کند، مقاومت بدن در برابر ویروس و باکتریها بسیار کم میشود. در نتیجه با ورود یک ویروس عفونی به بدن کودک، احتمال ماندگاری ویروس و بروز عفونت بالا میرود.
معمولاً مبتلا شدن به این ویروسهای عفونی با تب، آبریزش بینی و همچنین سرفه کردن همراه است.
-
ابراز درد در مفاصل و استخوانها:
ضعیف شدن مغز استخوان و تحلیل رفتن آن موجب میشود تا مفاصل و استخوانهای بدن کودک، دردی شبیه به درد مفصلی آرتریت داشته باشد. در نتیجه فرزند شما دائماً از درد دست و پا و یا زانوهای خود ابراز ناراحتی خواهد کرد.
-
درد شکم (سمت راست و پایین شکم):
با تورم غدد لنفاوی به دنبال بیماری لوسمی، فرزندتان درد در شکم، کاهش اشتها و میل به غذا و همچنین کاهش وزن را تجریه خواهد کرد. درد شکم نه تنها به دلیل تورم غدد لنفاوی شکمی، بلکه به دنبال تجمع سلولهای لوسمی در کلیه، کبد و طحال نیز ممکن است به وجود بیاید.
-
خونریزی یا کبودی در سطح پوست و اندامها:
در بیماری لوسمی، امکان بروز کبودی در سطح پوست و اندام ها بدون هیچ دلیلی وجود دارد. حتی ممکن است که نقطههایی ریز و قرمز رنگ بر روی سطح پوست دیده شود. احتمال خونریزی آسان نیز در کودکان مبتلا به لوسمی وجود دارد.
“اگر فرزندتان احساس خستگی و ضعف دائمی دارد، سرگیجه و سردردهای مکرر را تجربه میکند و همچنین دچار کاهش وزن ناگهانی شده است، ممکن است به بیماری لوسمی یا سرطان خون مبتلا شده باشد.”
جدول زیر نمایش میدهد که هر یک از علائم بیماری لوسمی، چند نفر و چند درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار داده است:
| علائم لوسمی در کودکان | تعداد مبتلایان | درصد مبتلایان |
| تب | ۱۳۴ نفر | ۵۴.۹ درصد |
| خونریزی آسان | ۷۸ نفر | ۳۵.۸ درصد |
| تورم غدد لنفاوی | ۱۰۷ نفر | ۴۳.۸ درصد |
| درد مفاصل و استخوان ها | ۱۱۱ نفر | ۴۵.۷ درصد |
| درد شکمی | ۸۵ نفر | ۳۴ درصد |
| کم خونی | ۸۴ نفر | ۳۴.۶ درصد |
| کاهش اشتها | ۱۲۲ نفر | ۵۰ درصد |
| احساس ضعف و خستگی | ۱۰۴ نفر | ۴۲.۶ درصد |
| عفونت های مکرر | ۱۲۹ نفر | ۵۳.۱ درصد |
| لکه های ریز و قرمز پوستی | ۱۳۴ نفر | ۵۴.۹ درصد |
منبع: researchgate.net
چه زمانی به پزشک متخصص مراجعه کنم؟
زمانی که فرزند شما در شرایط فیزیکی و جسمانی زیر قرار دارد، بایستی فوراً به پزشک متخصص اطفال یا متخصص آنکولوژی در کودکان مراجعه کنید:
- سرفه مداوم
- سر درد شدید
- استفراغ ناگهانی
- درد شدید شکمی
- اسهال بیش از دو روز
- ادرار قرمز یا قهوه ای رنگ
- تغییر در سطح هوشیاری کودک
- درد در ناحیه رکتوم (انتهای مقعد)
- خونریزی به رنگ قرمز روشن همراه با مدفوع
- تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد (۴,۱۰۰ فارنهایت)
- بی اشتهایی و یا میل کم به غذا خوردن و نوشیدن مایعات
بهترین زمان برای مراجعه به پزشک متخصص اطفال یا متخصص آنکولوژی در کودکان میباشد.
عوامل خطر ساز برای لوسمی در کودکان
فاکتورهای و بیماریهای متنوعی وجود دارد که میتواند ریسک ابتلا به لوسمی در کودکان را افزایش دهد. عوامل خطرساز برای ابتلا به لوسمی در کودکان عبارتند از:
- تجربه شیمی درمانی
- شرایط ژنتیکی خاص
- سندروم لی – فرامنی
- داشتن خواهر یا برادر مبتلا به لوسمی
- سندروم داون (Down Syndrome)
- کم خونی فانکومی (Fanconi Anemia)
- نوروفیبروماتوز (Neurofibromatosia)
- قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس پیش از تولد (دوران جنینی)
- اختلالات مغز استخوان یا میلودیسپلازی (Myelodysplasia)
آیا سرطان خون در کودکان درمان دارد؟
بله. درمان سرطان خون در کودکان به کمک روشهای متنوعی امکان پذیر میباشد. اما تعیین روش درمان لوسمی در کودکان به معیارهای متنوعی بستگی دارد که عبارتند از:
- سن فرزند شما
- نوع و شدت سرطان خون
- سلامت کلی و شرایط بالینی کودک
- میزان مقاومت فرزند شما نسبت به درد
- تشخیص پزشک در کنار ترجیح والدین به شیوه درمان
در واقع والدین نیز در انتخاب شیوه درمان دخیل هستند. تا جایی که پزشک نیز روش درمان انتخاب شده از سوی والدین را تایید کند. با این حال درمانهای اولیه لوسمی در کودکان میتواند شامل موارد زیر باشد:
- درمان کم خونی
- درمان خونریزی بافت و اندام ها
- درمان عفونت خون ناشی از لوسمی
بیشتر بخوانید: عدم نزول بیضه در کودکان + اختلالات ادراری در کودکان و نوزادان
راههای تشخیص لوسمی در کودکان
تشخیص لوسمی در کودکان در دو مرحله اتفاق میافتد: تشخیص اولیه توسط والدین و تشخیص ثانویه و نهایی توسط پزشک متخصص اطفال.
تشخیص بیماری لوسمی در کودکان، در اولین قدم با بررسی علائم و نشانههای بالینی نظیر رنگ پریدگی و یا هماتوم (کبودی) اندامها انجام میشود. تشخیص لوسمی در فرزندان شما نه تنها به واسطه معاینه بالینی، بلکه به کمک آزمایشات و روشهای تشخیصی زیر صورت میگیرد:
تصویر برداری ام آر آی (MRI):
ام آر آی (MRI) نیز یکی دیگر از راه های تصویر برداری جزئی از اندام های کودکان برای تشخیص لوسمی میباشد.
آزمایش خون (Complete Blood Count):
اولین نشانه سرطان خون در آزمایش خون، کمبود شدید تعداد گلبولهای قرمز و سفید و پلاکتهای خون است. همانطور که قبل تر هم اشاره کردیم، لوسمی یا سرطان خون در کودکان موجب کاهش تعداد گلبولهای سفید و قرمز خون میشود. در نتیجه یک آزمایش خون CBC یا شمارش گلبولهای خونی انجام میشود تا تعداد این گلبولها شمرده شود.
علاوه بر شمارش تعداد گلبولها، در آزمایش خون سطوح شیمیایی خون، آزمایشهای کبد، کلیه و ژنتیکی نیز صورت خواهد گرفت.
برای تجویز آزمایش خون جهت تشخیص لوسمی در کودکان، با دکتر بهار اشجعی در ارتباط باشید.
سونوگرافی (Ultrasound – Sonography):
از سونوگرافی و ارسال امواج صوتی با فرکانس بالا به رگهای خونی، بافتها و اندامهای کودک استفاده میشود تا لوسمی تشخیص داده شود.
بیوپسی غدد لنفاوی (Lymph Node Biopsy):
طی یک بی حسی موضعی، برشی کوچک در نزدیکی غدد لنفاوی کودک ایجاد میشود و به کمک یک میکروسکوپ؛ از این غدد جهت تشخیص لوسمی نمونه برداری خواهد شد.
بیشر بخوانید: تشخیص چسبندگی زبان در نوزادان و شیرخواران
بیوپسی مغز استخوان (Bone Marrow Biopsy):
در این روش تشخیص لوسمی در کودکان طی یک بیهوشی عمومی، سوزنی توخالی از طریق ستون فقرات وارد مغز استخوان کودک میشود. به کمک این سوزن توخالی، نمونهای از مغز استخوان کودک برداشته شده و برای تست سرطان خون به پاتولوژی ارسال خواهد شد.
سی تی اسکن یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (Computerized Tomography Scan):
در این تست از اشعه ایکس استفاده شده و تصاویری مقطعی از بدن گرفته خواهد شد. این تصاویر به بررسی مغز استخوان پرداخته و جزئیات بیشتری را نسبت به یک تصویر برداری معمولی با اشعه ایکس، نمایش خواهد داد.
روشهای درمان لوسمی (سرطان خون) در کودکان
راههایی که برای درمان لوسمی در کودکان مورد استفاده قرار میگیرند، عبارتند از:
- پیوند مغز استخوان و سلولهای بنیادی
- رادیوتراپی (پرتو درمانی)
- درمان بیولوژیکی
- درمان دارویی
- شیمی درمانی
- انتقال خون
هر یک از این روشهای درمان به نحوی بر روی معالجه لوسمی در کودکان تاثیر گذار هستند. نحوه درمان لوسمی در کودکان به کمک روشهای متنوع، به شرح زیر میباشد:
۱- شیمی درمانی (Chemotherapy):
در شیمی درمانی داروهایی قوی برای از بین بردن سلولهای سرطانی خون از طریق دهان یا به صورت وریدی از طریق رگ، به داخل بدن تزریق خواهد شد. این داروها سلولهای سرطانی را هدف قرار داده و علاوه بر جلوگیری از رشد، آنها را به کلی از بین خواهد برد.
شیمی درمانی لوسمی در کودکان عوارض جانبی مانند ریزش مو، حالت تهوع و سرگیجه و همچنین ضعف عمومی را به همراه خواهد داشت.
“شیمی درمانی، درمان قطعی لوسمی یا سرطان خون در کودکان است. با وجود عوارض جانبی احتمالی این شیوه درمان، تنها راه خلاص شدن از درد و ناراحتی ناشی از لوسمی، شیمی درمانی میباشد.”
۲- دارو درمانی (Medical Therapy):
برای درمان دارویی لوسمی در کودکان داروها و آنتی بیوتیکهایی تجویز میشود که میتواند در پیشگیری و همچنین کاهش عوارض جانبی این بیماری، موثر باشد. اغلب داروهای مناسب برای درمان لوسمی در کودکان، شامل داروهای ضد درد، ضد تهوع و آنتی بیوتیکها هستند.
۳- انتقال خون (Blood Transfusions):
ممکن است در اثر ابتلا به لوسمی، خونی که در رگهای کودکان جریان دارد دچار عفونت شده باشد، تعداد پلاکتها، گلبولهای سفید و قرمز به شدت کم شده باشد و یا حتی در اثر خونریزی کم خونی ایجاد شده باشد. در نتیجه از انتقال خون با گروه خونی مناسب استفاده میشود تا چنین مواردی جبران شوند.
۴- درمان بیولوژیکی (Biological Therapy):
در این روش درمانی از آنتی بادی علیه سلولهای سرطانی استفاده میشود. ممکن است که این آنتی بادی ها به سیستم ایمنی بدن کمک کنند تا ویروسهای عفونی و باکتریایی آسیب زننده شناسایی شوند و با مقابله بر آنها، از بین بروند.
درمان بیولوژیکی لوسمی در کودکان میتواند منجر به درمان طبیعی و بدون عوارض جانبی شود.
۵- رادیوتراپی یا پرتو درمانی (Radiation Therapy):
در این روش درمان لوسمی در کودکان، از اشعههایی مانند اشعه ایکس استفاده میشود تا سلولهای سرطان خون از بین برود. رادیوتراپی بیماری لوسمی در کودکان میتواند به مرور زمان، درد ناشی از تورم را در اندامهای کبد، طحال یا غدد لنفاوی را؛ از بین ببرد.
۶- پیوند خون، مغز استخوان و سلولهای بنیادی (Blood and Bone Marrow / Stem Cell):
برای پیوند مغز استخوان ابتدا از شیمی درمانی با دوز بالا استفاده میشود تا سلولهای سرطانی به کلی از بین بروند. سپس سلولهای بنیادی تازه و جدیدی جایگزین سلولهای از بین رفته و مرده در مغز استخوان خواهد شد.
برای انجام این کار لازم است تا از سلولهای بنیادی و اهدایی استفاده شود. سلولهای بنیادی جدید به بدن اجازه میدهند تا گلبولهای سفید، قرمز و پلاکتهای خون تازه و جدید را بسازند.
آیا لوسمی در کودکان نیاز به جراحی دارد؟
خیر. برای درمان بیماری لوسمی در کودکان نیازی به جراحی نیست. چرا که تودهای سرطانی و قابل مشاهده در بدن کودکان وجود ندارد. بلکه برای درمان لوسمی، تزریق دارو و شیمی درمانی مورد استفاده قرار میگیرد تا سلولهای سرطانی از بین بروند و سپس به کمک دارو درمانی و یا انتقال خون، کمبود پلاکت و گلبولهای سفید و قرمز جبران خواهد شد.
